Türkçe
English
Deutsch
Klinik açıdan kayda değer davranışsal veya psikolojik hastalık belirtileridir. Kişide bulunan mevcut sorunlara, sakatlığa veya giderek artan bir ölüm, ağrı, sakatlık yada kişisel özgürlük kaybına bağlı olarak oluşur
Sağlıklı insan nasıldır?
Yalnızca fiziksel yada psikolojik hastalıklarımız olmadığında ve sakat değilsek sağlıklı olmayız. Sağlık bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir.
Psikolojik rahatsızlıklar deyince akla en ağır psikolojik hastalıklar gelir çoğu zaman.
Ruhsal bozuklukların bir kısmı şiddet gibi ağır davranışsal sorunlara sebep olur. Yada cinsel açıdan uygunsuz davranışları getirir. Fakat psikolojik hastalıkları olan kişilerin bir çoğu diğer insanlardan çok farklı davranmazlar. Psikolojik hastalıklara fiziksel rahatsızlıklar kadar önem verilmez çoğu zaman. Oysa ki psikolojik rahatsızlıklar oldukça tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
En yaygın psikolojik hastalıklar nelerdir?
250’nin üzerinde tanımlanmış psikolojik rahatsızlık bulunur. Bu sebeple daha rahat anlaşılabilmeleri için farklı kategorilere ayrılırlar. En yaygın görülen psikolojik hastalıklar şunlardır;
Anksiyete. Panik Atak, Agorafobi, Sosyal fobiler, Travma Sonrası Stres
Bozukluğu, Yaygın Anksiyete Bozukluğu
Duygudurum bozuklukları. Depresyon, Bipolar Bozukluk.
Kişilik bozuklukları
Yeme bozuklukları
Bağımlılıklar
Cinsel problemler
Psikolojik hastalıkların doğurabileceği sonuçlar
Psikolojik rahatsızlıklar intihar yada kaza ile sonuçlanabilir.
Var olan fiziksel hastalıklarınızın şiddetini artırabilir.
Psikolojik hastalıklar bireylerin üretkenliklerini büyük ölçüde azaltabilir.
Aile bireylerinden yalnızca birinde rastlansa bile psikolojik hastalıklar ailenin tümünü etkiler.
Psikolojik hastalıklar listesi
1) Psikolojik hastalıklar – Duygudurum bozuklukları
Duygudurum bozukları yada Mizaç bozuklukları denir. Duygudurum bozuklukları nedir? Hastaların uyarılara karşı geliştirdiği, uzun süreli üzüntü, öfke, tepki, nefret gibi duygusal tepkileri kapsar. Bu tepkilere psikotik semptomlarda eşlik edebilir. Kişi ya depresyonda olduğu gibi aşırı mutsuzluk ve ruhsal çöküntü içinde olur. Yada tam tersi "manik”, "öförik” bir halde kendileri çok iyi hissederler.
Psikolojik rahatsızlıklar – Depresyon
Depresyon belirtileri. Depresif bireylerin uyku ve yeme düzeni gibi günlük rutinleri değişir. Birey kendini daha az mutlu ve umutlu hisseder. Yorgunluk hissi hakimdir. Değersizlik ve pişmanlık duyguları hakim gelir. Psikosomatik ağrılar görülebilir. İntihar ve ölüm düşünceleri sıklıkla yaşanır. Depresyon yas değildir. Yas depresyona sebep olabilir. Fakat yas depresyon değildir.Yas sürecinde üzüntü dalgalar halinde gelip gidebilir. Bireyin kendine olan güveni ve ben değerliyim hissi muhafaza edilir.
Depresyon zayıflık değildir. Çok uzun bir süre güçlü olduğunuzu gösterir.
Depresyon görülme sıklığı.
Her altı kişiden biri ömründe en az bir defa depresyon geçirir.
Bayanlarda, erkeklerden daha sık görülür. Her üç bayandan biri depresyona yakalanır.
Depresyona sebep olan faktörler
Vücuttaki bazı hormonların düzensizliği
Genetik yatkınlık
Kişilik özellikleri. Karamsar olmak, strese yatkın olmak.
Çevresel faktörler. Fakirlik, şiddet görmüş olma
Depresyon tedavisi. İlaçla tedavi, psikoterapi, Elektro terapi, kendi kendine yardım.
Psikolojik rahatsızlıklar – Bipolar Bozukluk
Bipolar bozukluk yerine iki uçlu bozukluk yada manik depresif bozuklukta denir.
Bipolar Bozukluk nedir?
Bireyin ruh halinde değişikliğe, enerji ve fonksiyon kaybına neden olan beyin hastalıklarındandır. Bipolar I, Bipolar II ve Cyclotimik olmak üzere üç alt grubu bulunur. Depresif ve manik olmak üzere iki farklı hastalık dönemi yaşar bipolar hastaları.
Depresif oldukları dönemde insanlardan ve eğlenceli bulunan şeylerden kaçınırlar. Kendilerini daha az mutlu ve özgüvenli hissederler. Genellikle kış aylarında depresif ve yaz aylarında manik olurlar.
Manik oldukları dönemlerde kendilerini oldukça coşkulu ve iyi hissederler. Uyku gereksinimleri azalır, riskli yatırımlar yapabilirler, çok hızlı düşünebilirler ve çok para harcayabilirler.
Cyclotimik. İki kutuplu ruh hali rahatsızlığının daha az yoğunlukla hissedilmesi durumudur.
Bipolar bozuklukta risk grupları.
Hastaların büyük bir çoğunluğunun depresyon geçiren yada bipolar bozukluk yaşayan bir akrabası bulunur. Yüksek stres, uyku hastalıkları, uyuşturucu madde ve alkol kullanımı gibi çevresel faktörlerde etkili olur.
Bipolar bozukluğun tedavisinde sıklıkla ilaç tedavisinin yanında psikoterapi uygulamalarıda kullanılır.
2) Psikolojik hastalıklar – Kaygı bozukluğu
Kaygı bozukluğu yerine anksiyete bozukluğuda denir. Psikolojik hastalıklar arasında kaygı bozuklukları oldukça sık görülür.
Kaygı nedir.
Kaygı strese verilen normal bir reaksiyondur.
Kaygı bütünüyle zararlı mıdır.
Kaygı bir çok durumda aslında bize yardımcıda olur. Örneğin; hiç kaygı duymayan bir öğrenci ders çalışma motivasyonu bulamaz. Kaygı duyduğumuz şeylere karşı önlem alır, kendimizi doğabilecek tehlikelerden koruruz. Ama bazı kişilerde aşırı düzeyde kaygı ve korku yaşanır.
Kaygı bozuklukları nedir?
Aşırı düzeyde görülen kaygı ve korku durumlarıdır.
Kaygı bozukluklarının belirtileri. Endişe ve korkular bir çok farklı fiziksel tepkiyle sonuçlanabilir. Kalp çarpıntısı, aşırı terleme, ağız kuruluğu, sık idrara çıkma, titreme ve kaygılı olunan durumlarda ortaya çıkan panik atak.
Kaygı bozukluklarının görülme nedenleri.
Genetik nedenler ve yetiştirme şekli olabildiği gibi, alkol, kafein ve belirli maddelerin kullanımıyla alakalı olabilir.
Kaygı bozukluklarının tedavisi.
Terapi, ilaç kullanımı, stresle baş etme yöntemleri, kendi kendine yardım.
Psikolojik rahatsızlıklar – Kaygı bozuklukları nelerdir?
3) Psikolojik hastalıklar – Yeme bozuklukları
Yeme bozuklukları nedir? Yeme alışkanlığıyla ilgili psikolojik
hastalıklar çok ciddi yeme davranışı bozuklukları ve kilo kontrolü
rahatsızlıklarıdır. Yeme bozukluğu olan bireyler yeme ve vücut
ağırlığı konusunda takıntılıdırlar.
Yeme bozuklukları neden kaynaklanır?
Bireyler az yemek yada daha çok yemek isterken kontrolü kaybetmiş olabilir.
Vücutları ile ilgili realist bir algıları yoktur.
Birey çok mükemmeliyetçi olabilir.
Yeme bozuklukları en çok kimlerde görülür?
Genellikle ergenlik ve genç erişkinlik dönemlerinde olan bayanlarda görülen bu tip psikolojik hastalıklar ciddi hayati tehlikelere götürebilirler.
Yeme bozuklukları tedavisi.
Psikolojik tedaviler fizyolojik tedavilere eşlik eder. Yeme bozuklukları ciddi hayati tehlikeler oluşturabilir.
4) Psikolojik hastalıklar – Uyku bozuklukları
Bireyin uyku ritimleri ile ilgili yaşadıkları bozukluklardır. Uyku kalitesinde, zamanında ve
miktarında yaşanan problemlerdir.
Uykuyla ilgili psikolojik hastalıklar da bireyin fiziksel, bilişsel, sosyal ve duygusal
fonksiyonlarına ciddi bir şekilde zarar verebilir.
Uyku bozuklukları tedavisi. Rahatlama egzersizleri, psikoterapi ilaçlar, diyet değişikliği, nefes almayı kolaylaştırıcı aparatlar.
İnsomnia
Uykuya dalmada ve uykuda kalmada güçlük.
Narkolepsi
Bir anda uyuya kalma
Uyku apnesi
Uyku apnesi hastaları uyku sırasında nefes güçlükleri yaşarlar.
Gece terörü
Uykuda yürüme
Uykuda idrar kaçırma
Uyku felci
Huzursuz bacak sendromu
5) Psikolojik hastalıklar – Cinsel sorunlar
Cinsellikle ilgili psikolojik hastalıklar fiziksel ve psikolojik temellere dayanabildiği gibi kimi
zaman da neden bulunamaz. Cinsel sorunlar cinsel kimlikle ilgili sapmalar yada cinsel
fonksiyonlarını yerine getirilememesi gibi sorunlardır. Cinsel ilginin toplumun kabul
etmediği alışılmadık nesnelere yönelmesi gibi psikolojik hastalıklar parafili adını alır.
Cinsiyet disforisi
Cinsiyet kimliği disforiside denir. Bireyin fiziksel cinsiyetiyle kendini hissettiği kimliği
arasındaki farklılıktan kaynaklanır. Cinsiyet disforisi yaşamak toplumun bir cinsiyetten
beklediği şekilde davranmamakla aynı şey değildir. Birey yanlış bedende doğduğunu
hisseder.
6) Psikolojik hastalıklar – Psikotik bozukluklar
Psikotik bozukluklar nedir?
Anormal düşünce ve algılara sebep olan ve bireyin gerçeklikle olan bağını koparan psikolojik hastalıklardır.
Psikotik bozuklukların belirtileri.
Bu tür psikolojik hastalıkların başlıca belirtileri hezeyanlar ve halüsinasyonlardır.
Halüsinasyonlar duyma, görme yada hissetme gibi yanlış algılardır.
Hezeyanlar bireyin gizli mesajlar aldığı gibi yanlış inanışlara sahip olmasıdır.
Psikolojik rahatsızlıklar – Şizofreni
Psikolojik hastalıklar arasında bu grupta ilk akla gelenlerden birisi şizofrenidir. Toplumun
yüzde birinde görülür. Aktif olduğu dönemde halüsinasyon hezeyanlar görülür. Bireyin
kafası karışık, konuşmaları düzensiz, mantıklı düşünme kabiliyetini kaybetmiş olabilir.
Hayattan zevk alma, yeni planlar ortaya koyma, duygularını ifade etme gibi alanlarda ki
becerileri kaybedebilir. Bir aydan kısa süre devam eden ve madde kullanımına bağlı olarak
gelişen psikozlarda bu psikolojik hastalıklar grubunda incelenir.
Şizofreni risk faktörleri.
Genetik ve yoğun stres gibi çevresel etkenler.
Şizofreni tedavi.
İlaç, psikoterapi, stresle baş etme yöntemleri öğrenme, psikoeğitim, destek programları.
Folie a deux durumu için iki kişinin çılgınlığı da denir. Psikoz sahibi kişiler gördükleri hayaller
yada komplo teorileri sıklıkla yakınları ile paylaşırlar. Nadiren yakınlarıda bu hayelleri doğru
olarak kabul ederler.
Şizoaffektif denen durumunda ise hastalar hem şizofreni hem de duygudurum
bozukluklarına bağlı semptomlar gösterir. Örneğin bireyin hem halüsinasyonlar görür, hem
de depresiftir.
7) Psikolojik hastalıklar – Kişilik Bozuklukları
Kişilik nedir?
Bireyi diğerlerinden ayıran kalıcı davranışsal ve ruhsal özelliklerdir.
Kişilikle alakalı psikolojik hastalıklar ne demektir?
Kişilikle ilgili psikolojik hastalıklarda birey bir çok alanda içinde bulunduğu kültüre ters düşen, uyumsuz
davranış, biliş ve içsel tecrübeler gösterir. Bu tip psikolojik hastalıklar ergenlik ve gençlik döneminde görülmeye başlar.
Kişilik hastalıklarına sahip bireylerin yaşadığı topluma adapte olmasını güçtür.
Farklı kişilik özelliklerine, karakteristik davranışlara, düşüncelere ve iç yaşantı örüntüsüne
sahiptirler. Bu karakteristikler kendisini çok farklı toplumsal durumlarda gösterir.
Kişilik bozuklukların oluşma nedenleri.
Başlıca nedenler çocuklukta yetiştirme tarzı ve geçirilen travmatik olaylar gelir.
Görülme sıklığı.
Sınırda kişilik bozukluğu ve bağımlı kişilik gibi psikolojik hastalıklar genelde kadınlarda görülür. Paranoid kişilik bozukluğu ve narsistik kişilik bozukluğu daha çok erkeklerde görülür.
8) Çocuklarda ruhsal bozukluklar
Tanısı bebeklikte, çocuklukta yada ergenlikte konulan psikolojik hastalıklardır.
Gelişim bozuklukları ve öğrenme bozuklukları gibi psikolojik hastalıkların semptomlarının bazıları yetişkinlikte de devam eder.
Çocuklarda ruhsal bozukluklar listesi
Otizm Spektrum Bozuklukları
Asperger
Otistik Bozukluk
Rett Sendromu
Bağlanma Bozuklukları
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu – DEHB
Davranış Bozukluğu
Özgül Öğrenme Güçlükleri
Yazılı Anlatım Bozukluğu
Yıkıcı Duygu Durum Bozukluğu
Enkoprezis İrade dışı kaka tutamama
İdrarını tutamama
Etkileyici Dil Bozukluğu
Diskalkuli (Matematik Bozukluğu)
Karşıt Olma – Karşı Gelme Bozukluğu
Dürtü Kontrol Bozuklukları
Okuma Bozukluğu
Ruminasyon Bozukluğu (çocuklarda geviş getirme)
Seçici Konuşmamazlık (Mutizm)
Ayrılık Kaygısı Bozukluğu
Sosyal (Pragmatik) İletişim Bozukluğu
Basmakalıp Hareket Bozukluğu
Kekemelik
Tourette Bozukluğu
Geçici Tik Bozukluğu
Zeka geriliği
9) Psikolojik hastalıklar – Nörobilişsel bozukluklar
Nörobilişsel psikolojik hastalıklar.
Beynin yapısında ya da fonksiyonlarında oluşan bozukluklardan kaynaklanır.
Nörobilişsel psikolojik hastalıklar hafıza, problem çözme ve algı gibi bilişsel kabiliyetlerle ilgilidirler. Deliryum, hafif bilişsel bozukluk ve demans bireyin daha önceden sahip olduğu bilişsel kabiliyetlerde azalma olduğu anlamına gelir. Nörobilişsel psikolojik hastalıkların ortaya çıkma nedenleri. Alzheimer, Parkinson, travmatik beyin hasarı, enfeksiyonlar, alkolü kötüye kullanma, serebrovasküler hastalıklar.
Eskiden bireyin güçlük duymadan yaptığı bir çok şeyde zorlanmasına sebep olur.
Her unutkanlık yaşayan hasta Alzheimer değildir.
Hastalar bu kayıplarından ötürü kaybolabilir, kişilik ve davranış farklılıkları gösterebilirler.
Başlangıçta hafif belirtiler göstererek ileri aşamalarına gelindiğinde hastaya bakım gerekebilir.
10) Psikolojik hastalıklar – Madde bağımlılığı
Madde bağımlılığı yada Madde kullanım bozukluğu da denir.
Madde bağımlılığı nedir?
Bir maddenin kişinin kendisine yada başkalarına zarar verecek miktarda yada metotlarla alınmasına madde kullanım bozukluğu denir.
Bağımlılık yapan maddeler nelerdir?
Uyuşturucu ve alkolün yanı sıra yatıştırıcılar, uyku hapları gibi psikiyatrik ilaçlarda yer alır. Örneğin; amfetaminler, barbitüratlar, benzodiazepinler.
Bu maddelerin aşırı tüketilmesi yada kullanılmaması durumunda verilen tepkiler. Hayal görme, hafıza, cinsel yada uyku bozuklukları gibi fiziksel bulgular görülebilir. Madde etkisi altında anti-sosyal davranışlar ve uzun süreli kişilik değişiklikleri görülebilir. Madde bağımlılıklarından sadece bireyler değil toplumda bir çok yönden olumsuz etkilenir. Zararları ekonomide, artan suç oranlarında görülür. Türkiye’de uyuşturucu madde bağımlılıklarından birine sahip olma oranı yüzde 3’tür. Bu orana alkol ve sigara dahil değildir.
Madde bağımlılığı risk altındaki gruplar. Göçmenler, mülteciler, işsizler, tutuklular, sokakçocukları ve müzisyenler.
Madde bağımlılıkları – Nedenleri
Uyuşturucuya başlamada biyolojik genetik nedenler kadar çevrenin de etkisi görülür. Merak, arkadaş etkisi en çok dile getirilen nedenlerdir. İnsanların çoğu neden bazılarının madde bağımlısı haline geldiğini anlamakta güçlük çeker. Bağımlılığı olan bireyleri ahlaksızlıkla yada zayıf irade sahibi olmakla suçlarlar. Oysaki beyin yapısında değişiklikler yapan maddelerden kurtulmak için güçlü bir irade çoğu kez yeterli olmaz.
Madde bağımlılıkları – Tedavisi
Ne yazik ki genellikle madde bağımlılığı başladıktan sonra onun kötü etkilerini ortadan kaldırmak için kullanılır terapi yöntemleri. Oysaki amaç madde bağımlılığını engellemek olmalıdır. Madde bağımlılarında tedavi olanların oranı oldukça düşüktür. Madde bağımlılığı ile baş etmek için bir çok terapi metodu kullanılır. En başarılı sonucu almak için ilaç terapisinin yanında psikoterapi de önerilir. Hastalar sıklıkla madde bağımlılığını bıraktıktan sonra geri dönüş yaparlar. Bu nedenle tedavinin tekrarlanabilir. Hastanın ihtiyaçlarına göre tedavi değiştirilebilir yada alternatif tedavilerin uygulanması gerekebilir.
Psikolojik hastalıklar tanısı nasıl konur?
Psikolojik hastalıklara tanı koymak, fiziksel hastalıklara tanı koymaktan daha zordur.
Hekimlerin teşhis koymalarına yardımcı olan rötgen, kan tahlili gibi bir çok yardımcı bulunur. Psikolojik hastalıkların teşhisinde de nöropsikiyatri alanında gelişmeler oldu. Fakat bu alanda ki gelişmeler yetersizdir.
Peki psikiyatrist, klinik psikolog ve psikoterapistler göremedikleri psikolojik hastalıkların teşhisini nasıl koyarlar?
Psikolojik hastalıkların teşhisinde tıp modeli kullanılır. Fiziksel hastalıkların tanımı gibi yapılır.
Hastanın şikayetleri dinlenerek, hastalık belirtilerine göre uygun teşhis tanısı konur.
Psikolojik hastalıkların neden olduğu şikayetler
Zihinsel. Tekrarlayan rahatsız edici düşünceler gibi
Davranışsal. Agresif olmak gibi
Algısal. Başkalarının göremediği şeyleri görmek gibi
Fiziksel. Yorgunluk ve ağrılar gibi
Psikolojik hastalıkların belirtileri birbirine benzer. Teşhis konulurken ayırt edilmesi güç olabilir.
Psikolojik hastalıkların tanısı için gerekli olan semptomlar ayrıntılı ve açık bir şekilde değişik gözlemcilerin farklı yorumlamalarına mahal vermeyecek şekilde yapılmalıdır. Psikolojik hastalıkları tanı teşhis kitapları. Psikolojik hastalıkların teşhisinde yaygın olarak iki tanı teşhis kitabı kullanılır. Biri Amerikan Psikiyatri Derneği tarafından hazırlanan DSM, diğeri Dünya Sağlık Örgütü tarafından hazırlanan ICD’dir. DSM kitaplarının yıllar içinde yeni basımlarını resimde görerek giderek daha fazla hastalık tanımı yapıldığını görebiliriz.
Psikolojik hastalıklar teşhis edilirken uzmanlar aldatılabilir mi?
Psikolojik hastalıklara tanı konulması sırasında ruh sağlığı uzmanları kolaylıkla aldatılabilirler.
Örnek
David Rosenhan bunu kanıtlamak için hasta olmayan anlaşmalı bireyleri Amerika’da farklı
kliniklere gönderdi. Sesler duyduklarını söyleyen tüm sahte hastalar kliniklere hasta olarak
derhal kabul edildiler. Kliniğe alındıktan sonra sürekli normal davranışlar sergilemelerine
rağmen hasta olmadıklarına uzmanları ikna edemediler. Zira damgalanan sahte hastaların
yaptığı her davranış hastalıklarının bir belirtisi olarak görüldü. Klinikteki gerçek hastalardan
bazıları ise onların psikolojik hastalıklara sahip olmalarından şüphe duydular (Rosenhan,
1973).
Bu utandırıcı sonuçların yayınlanmasından sonra bir klinik Rosenhan’dan kendilerine sahte
hastalar göndermesini, muhakkak doğru teşhiste bulunacaklarını iddia ettiler. İlerleyen
günlerde klinik 195 hasta arasından 48 sahte hasta tespit ettiklerini açıkladı. Oysaki
Rosenhan hiç sahte hasta yollamamıştı.
Psikolojik hastalıklara teşhis ne gibi sakıncaları beraberinde getirebilir?
Psikolojik hastalıklara tanı konulmasına yardımcı olan gereçler hızla gelişiyor. Bu alanda bir çok psikometrik gereçler geliştiriliyor.
Fakat psikolojik hastalıklara tanı konulmasının bazı sakıncalarıda olabilir.
Kişilerin yaşadığı yakınmaların, psikolojik hastalık olarak nitelenmesi kişinin toplumda damgalanması anlamına gelebilir. Bu durum kişinin sağlığına daha da olumsuz yönde etki eder.
Birey toplumda izole edilebilir ve problemlerinin üstesinden gelmelerinde daha olumlu etki edebilecek olan sosyal destekten mahrum kalabilirler.
Tanı sonrasında bireyin çevresi bu psikolojik hastalığı bireyin kişiliğinin yegane özelliği imiş gibi görebilir.
Bireye psikolojik hastalık teşhisi koymak kendilerine özgü sıfatlarını görmezden gelmek anlamına gelir.
Normal olan günlük problemler psikolojik hastalıklara dönüştürebilir. Örneğin; kendisini mutsuz olarak nitelendiren birey kolayca depresyon tanısı alabilir. Mutsuzlukla baş etmek, depresyonun üstesinden gelmekten daha kolaydır.
Çok basit problemlerde psikolojik hastalıklar teşhisi alabilir. Örneğin kafein nedeniyle yaşanan uyku problemleri.
Kimi eleştirmenler psikolojik hastalıklara yapılan tanılarının gözden geçirilmesini istemektedirler. Hastalık tanımlarını yapan manuellerin içeriklerine gelen eleştirilerle defalarca yenilendiler. Kimi psikolojik hastalıklar zamanla psikolojik rahatsızlık olmaktan çıktı. Örneğin; homoseksüellik 1952 yılına kadar APA tarafından hastalık olarak görülürken, bu tarihten sonra psikolojik tanı kitabından çıkarıldı.
